Jongeren en de Eerste Wereldoorlog

Op 17 maart 2014 gaf ik voor de Cultuurdagen in de Singel een lezing over Oorlogsdagen in de klas. Het publiek bestond uit een zeventigtal toekomstige leerkrachten. Via deze link kan u de powerpoint downloaden: Oorlogsdagen in de klas – 17maart2014

Mijn passage op Volt kan u via deze link zien: Volt 19 februari 2014

“Als je jezelf voorstelt zonder herinneringen, ben je jezelf niet meer. Dat is ook zo bij de maatschappij en haar geschiedenis.”

Zo, mijn antwoord op de vraag waarom geschiedenis nuttig is.

Met de herdenking van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog op de agenda, denken we gelukkig na over hoe we dit willen doen. Wat is de juiste balans tussen massatoerisme en gedegen erfgoedbeleving? Moeten we lessen trekken uit ons verleden? Hoe willen we omgaan met de donkerste bladzijdes uit onze geschiedenis? Is het een verhaal van de Westhoek, Vlaanderen, België of Europa?

Het resultaat van de enquête door Volt afgenomen was bedroevend. De kennis over de Eerste Wereldoorlog bij onze jongeren is beperkt.  En dit is erg, niet voor mij als historicus of leerkracht persoonlijk (denk maar eens aan de kennis die je nog hebt over de andere vakken op school…), maar wel voor ons als maatschappij. We hebben onze geschiedenis nodig.

Toch wil ik enkele nuances maken bij dit onderzoek.

De mensen van Volt vroegen naar feitjes. Wanneer begon en eindigde WOI? Wie stond bij wie? Wat deed onze koning? Ik vraag me af hoe belangrijk de feitenkennis is. We zouden beter vragen achter hun kennis en mening over oorlog. Hoe kan het dat een oorlog zoals WOI uitbreekt? Waarom herdenken we vandaag massaal ’14-’18? Wat is er volgens jou belangrijk om te herdenken? Als je denkt aan de twee wereldoorlogen, begrijp je dan waarom we vandaag de EU nodig hebben? Als we ons blindstaren op de beperkte feitenkennis, blijven we hangen in het pessimisme. Zoals de ongenuanceerde discussie over de beperkte kennis van leerkrachten in spé. Uiteraard moet dit beteren, maar misschien is de lespraktijk belangrijker dan de encyclopedische kunde van de man/vrouw met het krijtje.

Wat als de leerlingen allemaal netjes 10/10 hadden gescoord? Welke lessen zouden we hier dan uittrekken? Dat we goed bezig zijn? Bezig zijn met het verleden is veel meer dan het smijten met feitjes. Met muggenzifterij mag je trots zijn op je eigen kennis, maar bereik je heel wat minder mensen. Misschien moeten we niet proberen te zeggen wat de jongeren allemaal zouden moeten weten. Laat ze zelf ontdekken waarom het voor hun ontwikkeling interessant is. Trouwens waarom niet gewoon vertellen, onderzoeken en luisteren uit interesse?

Leggen we niet te veel druk op de schouders van de jongeren? Hoe zit het met de kennis over de Eerste Wereldoorlog van de volwassenen? Die zal zeker niet veel groter zijn. Ah ja, de jongeren van vandaag moeten weten waar ze vandaan komen om de wereld van morgen te kunnen vormgeven. Een mooi cadeau: na het kapotte klimaat, politieke onverschilligheid en  economische rotzooi, zadelen we hen ook nog eens op met de opdracht om de fouten uit het verleden niet te laten herhalen.

Trouwens de resultaten van Volt kan je ook anders interpreteren. 9 op 10 weet wel iets over de Eerste Wereldoorlog. Ik ben benieuwd hoeveel historische gebeurtenissen zo’n resultaat halen?

Het is bovendien niet enkel een opdracht van het onderwijs, laat staan van enkel de leerkrachten geschiedenis. Als we als maatschappij de Eerste Wereldoorlog in ons collectief geheugen willen bewaren, kunnen we maar beter het engagement samen aangaan. Niet één generatie jongeren, maar een achttienjarige samen met zijn grootouders op ontdekkingstocht naar het verleden. En we moeten dit doen op een brede manier: met kennis, maar ook met beleving. Stel genuanceerd materiaal beschikbaar voor leerkrachten, jongeren, hun ouders en grootouders. Nodig hen uit om mee te herdenken en de geschiedenis te ontdekken. Maar leg hen niet op  ‘wat ze toch wel zou moeten weten’.

Ten slotte wil ik een pleidooi houden voor wat misschien het belangrijkste is in dit debat: onafhankelijk en gedegen onderzoek over de oorlog, uitgevoerd door mensen met kennis van zaken en beschikbaar voor jong en oud.