Het verhaal van Georgette

Yentl en Liana luisteren naar het verhaal van Georgette en haar man. ‘Het waren zeer lieve en aangename mensen’, schrijven ze in een e-mail. ‘Soms hadden we de indruk dat ze niet alles durfden vertellen omdat ze zoveel gruwelijke dingen hebben gezien. De man is ook twee keer emotioneel geworden, dus dat begrijpen we wel.’

Tijdens het bombardement werden drie scholen zwaar getroffen door de Amerikaanse bommen: in Sint-Vincentius stierven 103 van de ongeveer 370 leerlingen , in de Guido Gezelleschool in de Eggestraat haalden ze 23 dode jongetjes vanonder het puin, in de Sint-Lutgardisschool lieten 63 kinderen het leven. Maar in de Edegemsestraat 37 was er een vierde getroffen school, waar we heel weinig over weten: het privéschooltje Les Abeilles en Georgette was een van de leerlingen.

‘Waar was u toen het bombardement begon?’ vraagt Liana aan Georgette. ‘Ik was op school. Het was prachtig weer, een blauwe hemel, maar wel een frisse wind. We zaten per toeval op de koer, op banken. Het was rond half vier en ineens zagen wij een vliegtuig die een grote, ronde witte kring trok. Daarna hoorden we meer lawaai en toen kwamen er veel vliegtuigen, maar wij waren toen al naar binnen gevlucht.’ Het vliegtuig dat een cirkel trok werd door velen geïnterpreteerd als de oorzaak van de ramp: die rookcirkel markeerde het doelwit en de bommenwerpers moesten hun dodelijke lading daarin gooien. De wind deed de cirkel afdrijven van boven de Erla-fabriek tot over Oude God. Maar dit is een legende, ontstaan omdat de bevolking nooit een verklaring kreeg voor de ramp.

‘In onze school hadden ze brede, stenen trappen’, gaat Georgette verder, ‘daar waren we onder gaan zitten tegen de kapstokjes. Alles daverde. Daarna was er een kleine pauze en was het ineens stil. Ik weet niet meer hoelang deze pauze duurde.’ Enkele minuten na de eerste vliegtuigen, verscheen een kleinere groep boven Oude God.’De man van de directrice was ondertussen buiten en hij bracht ons naar de grote tuin aan de school: “Dans les jardins!!” Daarna riep hij: ‘Par terre, par terre!!’ Er waren hele kleine kindjes die voor de bommen vielen in de zandbak aan het spelen waren, andere kleutertjes sliepen. Wij namen zo’n kindje bij de hand en sleurden het naar de tuin. In de tuin was er een haag, daar ben ik tegengegaan met het kindje onder mij en ook nog andere kinderen. Toen floten de bommen weer… als een bom valt maakt dat een hele diepe put en al dat zand vliegt omhoog en dat vloog allemaal op ons, het zand vloog langs alle kanten. Maar alles was echt super snel voorbijgegaan. Daarna is het wat anders natuurlijk…’

Na het schuilen, mochten de leerlingen van Les Abeilles niet naar buiten. Georgette bleef daar tot haar vader haar kwam halen. ‘Dingen die jullie niet kunnen voorstellen’, antwoordt de 80-jarige vrouw als haar twee jonge interviewers voorzichtig vragen wat ze zag onderweg naar huis. Haar man, die tot nu het gesprek in stilte volgt, vertelt: ‘In Sint-Vincent lagen er veel kinderen gewoon met hun hoofd op de bank. Ze waren dood.’

Raymond woonde in Kontich, maar had een vriendinnetje die naar Sint-Vincentius ging: ‘Ze brachten Maria Colliers op een half luik naar huis, met de fiets van Mortsel naar Kontich. Ze hebben het meisje haar communiekleed aangedaan en zo hebben ze ermee door de Van Dijckstraat gereden.’ De verschrikkingen in Oude God staan nog op zijn netvlies gebrand: ‘Een buurman kwam na de gebeurtenis op zijn kousen van Gevaert. Hij was nog juist…’ Raymond heeft het even moeilijk. Hij kan het onrecht van 69 jaar geleden niet vergeten.

Liana en Yentl praten even over iets anders. Samen met Raymond en Georgette, kijken ze naar de oude foto’s van Les Abeilles. ‘Het was een Franse school’, vertelt Georgette. ‘Ik geloof dat ik nooit één uurtje Nederlands heb gekregen. Enkel catechese, dat kon je één keer per week volgen. Wij hadden al heel vroeg Engels, maar door de oorlog mocht dat dan niet meer. Onze directrice hebben ze zelfs opgepakt! Ze ging altijd aan het monument voor de Eerste Wereldoorlog op het Gemeenteplein een bloemstuk leggen met drie lintjes: een Belgisch, een Frans en een Engels. Iemand heeft haar verraden en ze kwamen de directrice halen. Ze hebben haar in een concentratiekamp gestoken. Ze is wel teruggekomen, heb ik later gehoord, maar ze was lelijk gesteld. Ze zat in een wagentje. Daarna hebben wij niets meer van haar gehoord.’

Het schooltje in de Edegemsestraat kon door de schade niet meer gebruikt worden. Later kregen de kinderen les in het Varenthof aan de Deurnestraat, waar vandaag het Lieven Gevaertarchief is. Wat er verder in Les Abeilles gebeurde, is tot vandaag onbekend gebleven. Een half jaar kreeg ik een mail van Jacques, ook hij was leerling van de privéschool. Hij schrijft hoe het bombardement ook voor hen plots begon: ‘Wegens het mooie weer, gaven de leraressen les op de speelplaats. De overgrote meerderheid van de leerlingen werden toen de bommen vielen naar het achtergelegen prakje gejaagd. We stortten plat op de grond terwijl de wereld rondom ons in de lucht vloog.’

Jacques was negen jaar. Vandaag herinnert hij zich nog hoe hij kort na het bombardement ontdekte dat twee leerlingen van Les Abeilles omkwamen: ‘Andrée en Jacky liepen in paniek naar de Edegemsestraat en werden aan het hek van de school geveld. Ik verwonder mij dat alleen de kleine jongen Jacky bij de doden opgeschreven staat, al zij het zonder details, geboortedatum noch school vermeld. Het meisje Andrée werd bij de vermisten geteld. Ik kende haar zeer goed en heb haar lichaampje met mijn eigen ogen gezien toen mijn grootvader mij kwam halen, zonder op het moment zelf te vermoeden wie het werkelijk was. Wanneer we aan de poort van het omheiningshek aangestruikeld zijn geraakt, zagen we daar, op de linkerbinnenkant van de openstaande poort, een afschuwelijk verminkt, levenloos meisjeslichaam aan de tralies hangen met haar rug naar de school. Haar kleren waren afgerukt door de luchtverplaatsing. Dat was voor mij het eerste van een oneindige serie van onvoorstelbare schokkende flitsen op de eindeloze en gevaarlijke terugtocht naar huis, door de verwoeste straten van Oude God.’

Jacques kan niet begrijpen waarom zijn vriendinnetje bij de vermisten werd genoteerd. Het andere slachtoffertje van Les Abeilles werd volgens hem nadien teruggevonden, weggeslingerd tegen het kelderraam van een nabij gelegen woning. De jaren na het bombardement was het voor Jacques moeilijk om over 5 april te praten: ‘Mijn grootouders en ik werden een hele tijd scheef bekeken omdat er maar twee doden waren geweest in die “school zonder God”, terwijl er honderden te betreuren vielen in “de andere, normale, katholieke, Vlaamse scholen”, wat als “ongelooflijk” en “schandalig” bestempeld werd.’ Hij moest zwijgen. Hij was geen echt slachtoffer. ‘In die tijd hebben we allemaal zelf onze plan moeten trekken en heeft niemand zich ooit over ons geval bekommerd, ongeacht de leeftijd.’

Vier jaar lang wisten we bijna niets over Les Abeilles. Dankzij nieuwe getuigenissen van onder andere Jacques en Georgette valt ook deze puzzel stilaan in elkaar. In Tranen over Mortsel staat verkeerdelijk dat er een tiental doden te betreuren waren. Nu weten we, dankzij Jacques, dat dit er twee waren: Andrée Luyckx en Jacques Van Neer.