Gisteren was het dag op dag honderd jaar geleden dat in de Spiegelzaal van Versailles de handtekeningen werden gezet onder het vredesverdrag dat een einde maakte aan de Groote Oorlog. 28 juni 1919 was niet zomaar gekozen: het was exact vijf jaar na de moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand (de vonk van de wereldbrand). Ook de locatie was niet toevallig. Die Spiegelzaal was het decor van de vernederende finale van de Frans-Pruisische Oorlog in 1870-1871. Nadat het machtige Franse leger was verslagen in Sedan, Parijs was kapotgeschoten, keizer Napoleon III was afgezet en gevlucht, de Fransen de schuld moesten aanvaarden van de oorlog én herstelbetalingen ophoesten, verzamelden de Pruisen in Versailles. In de Spiegelzaal – zowat de Oval Office van die tijd – werd de Pruisische koning Wilhelm tot de eerste Duitse keizer gekroond.
Een totale vernedering dus, die de vijandschap tussen de twee landen versterkte, wat later een van de oorzaken was van WO1… Dat in 1919 opnieuw die plaats werd uitgekozen, toont aan hoe moeilijk het was om vrede te maken. Toch is er ook nuance nodig: het is niet zo dat Versailles dé rechtstreekse oorzaak is van WO2. De vrede was hard voor Duitsland, maar hun land mocht blijven bestaan (ondanks het verlies van 13% grondgebied en hun kolonies). Bovendien werden de echte zware sancties zoals de herstelbetalingen uitgesteld om verder te bepalen. De Duitse republiek kon zich dus eindelijk beginnen herstellen, wat ook Matthias Erzberger hoopte. Dat herstel kwam er ook, al was het na een heel zware periode met hyperinflatie en hevige sociale conflicten. Het is pas met de economische crisis tien jaar later dat de echte kiemen voor een nieuw wereldconflict werden gelegd.
Waarom in Frankrijk? De Fransen konden de onderhandelingen naar zich toetrekken, net zoals op de Wapenstilstand. Daarom werd Parijs gekozen en niet Brussel, wat de Belgen graag hadden gehad. Ons land stond trouwens vaak aan de zijlijn, ondanks de cruciale rol in de oorlog. De echte beslissingen werden genomen door de Grote Drie: Frankrijk, Groot-Brittanië en de Verenigde Staten. Die laatsten hebben een zware verantwoordelijkheid gehad in de gevolgen van Versailles, want zij hebben het nooit geratificeerd (en werden net als Rusland en Duitsland geen lid van de Volkenbond, die zo nooit een rol van betekenis kon hebben).
Genoeg geschiedenisles voor vandaag. Wil je nog een beetje? Dan kan je via hieronder luisteren naar mijn uitleg aan Ruth Joos op Radio 1 gisteren:
Pieter Serrien 