Vandaag herdachten we de V2-inslag op Cinema Rex, exact 75 jaar geleden. Drie jaar geleden publiceerde ik een opiniestuk met de vraag waarom we de dodelijkste bomaanslag uit onze geschiedenis niet herdenken. Ik zou er vandaag om 15.23 uur desnoods alleen staan. Maar ik was niet alleen. Met vele tientallen waren we. Ik heb ze niet kunnen tellen. Er waren getuigen, die er die 16de december 1944 bij waren. Er waren families van slachtoffers. Er was een Amerikaanse veteraan van het Ardennenoffensief. Radio 2 interviewde mij (herbeluisteren via deze link, mijn interview op minuut 16) en liet opnieuw getuige Camiel De Vree aan het woord. Radio 1 zond enkele getuigenissen uit. Het Laatste Nieuws, de Gazet van Antwerpen en De Standaard waren erbij. VRTNWS, Karrewiet en ATV kwamen naar de herdenking en filmden hoe we met z’n allen rond de herdenkingstegel verzamelden. Philip Heylen – familie van de vroegere baas van de Rex – stond naast me om mee te herdenken. De burgemeester Bart De Wever was er en hield een passende, serene toespraak. Daarna mocht ik het publiek toespreken. Hieronder kan je die lezen.
567.
567 mensen die op zaterdagnamiddag 16 december 1944 gedood werden.
Ik wou dat ik de namen van alle 567 kon opsommen.
Maar dat gaat niet.
We weten van bijna de helft niet wie ze waren.
Van 17 burgers en 250 militairen is er nog geen naam om te herdenken.
Vergeten door de geschiedenis.
Ook al is het de dodelijkste balans door één enkele bom in de hele Europese geschiedenis.
Toch zijn die 567 niet vergeten door familie, vrienden, overlevenden.
Van 255 burgers en 46 geallieerde militairen kennen we de namen wel.
Maria Van Deun was met haar 72 jaar het oudste slachtoffer.
Leopold Van den Broeck was net 7 jaar geworden en was de jongste.
De gemiddelde leeftijd onder burgerslachtoffers was 26 jaar, er waren zeker 75 minderjarige kinderen onder de slachtoffers.
Kinderen, broers, zussen, grootouders, tantes, nonkels, vrienden, moeders, vaders…
Albert Demaerel was zo’n vader. Hij was die zaterdagnamiddag met een vriend vanuit zijn appartement in de Twee Netenstraat vertrokken. Hij zei nog dag tegen zijn vrouw en drie jonge kinderen. Zo’n twee uur na de V2-inslag op de Rex nam zijn vrouw de telefoon op om het vreselijke nieuws te vernemen. Luttele ogenblikken later trof een nieuwe V2 het appartementsgebouw in de Twee Netenstraat. 71 doden… onder wie ook de vrouw en de drie kinderen van Albert Demaerel.
Theofiel Dreesen, 17 jaar, was samen met zijn moeder Germaine Naelaerts naar de cinema gegaan. Hij was enig kind. Zij was alleenstaande moeder. Toen ze niet thuis kwamen, trokken vrienden en familie samen naar het identificatiecentrum in de zoo om hun lichamen te gaan zoeken. Het enige wat ze vonden waren hun beide portefeuilles, zeer ernstig beschadigd, maar herkenbaar. Enige tijd daarna werd in een kerk in Ukkel, waar de mama van Germaine woonde, een dienst gehouden voor beide overledenen, zonder doodskist, zonder lichaam. Er werden geen bidprentjes gedrukt.
Dezelfde zoektocht moest Louis Van Gysel ondernemen op zoek naar zijn broer Jos. Louis getuigt: ‘Op de vloer van de marmeren zaal lagen zo’n honderd lijken, onbedekt, rij aan rij. Ik moest over hen stappen om bij onze Jos te geraken. Hij had geen enkel schrammetje. Op zijn rood aangelopen gezicht stond een glimlach.’
Probeer je in te beelden: ze hebben hier allemaal exact 75 jaar geleden gestaan, wachten in de lange rijen voor een ticketje. Ze stapten naar binnen, zetten zich op de zetels en om 15u23… Een raket die in het Nederlandse Hellendoorn was gelanceerd sloeg in zonder enige waarschuwing.
De Engelse soldaat Jim Mills getuigde: ‘Vanuit onze stoelen zagen we een speervormige flits in verschillende kleuren. Onder een bulderende explosie werd de flits steeds langer en langer. Alles rondom ons stortte in duizend stukjes. Het lawaai was zo oorverdovend dat het met geen woorden te beschrijven valt. Na enkele minuten was er het tegenovergestelde: een ijzingwekkende stilte. Niemand riep om hulp of schreeuwde het uit. Het was alsof iedereen dood was.’ Jim overleefde, maar verloor zijn beide benen.
Af en toe krijg ik een bericht uit Engeland, de Verenigde Staten of Canada. Of ik meer weet over een familielid die als militair op 16 december 1944 in Antwerpen was gestorven. 75 jaar geleden kregen ze enkel een brief met daarin dat hun dierbare gesneuveld was: ‘killed in action’. Maar Antwerpen, dat lag toch niet aan het front?
Ik sluit af met een naam, waarvan we het verhaal nog maar net hebben opgetekend: Paul Brouwers. Zijn broer Marcel is hier aanwezig en maakte de V2-inslag zelf mee. Pas later in het ziekenhuis durfde zijn moeder vertellen dat de broer het niet had gehaald. ‘Het was de eerste keer sinds de bominslag dat ik in huilen ben uitgebarsten’, vertelt hij. ‘Het was een enorme klap, ook voor mijn moeder. Ze was kapot van verdriet.’
Herdenken is een keuze. Het is een signaal aan de jonge en de oudere generaties dat we onze geschiedenis niet vergeten en willen kennen.
Te lang hebben we deze inslag niet herdacht. Vandaag doen we dit wel.
We zijn ze niet vergeten, die 567.
Tot volgend jaar.
Pieter Serrien 
Dankzij jouw werk hieromtrent had ik vn middag, met mijn hoogbejaarde vader, een gesprek over deze dag, over zijn oorlogsherinneringen, over Antwerpen in oorlogstijd. Hij was toen 10/14 jaar.
Weer wat wijzer geworden.
Bedankt,
Ingrid
Heel goed van Pieter Serrien dat deze dramatische gebeurtenis niet wordt vergeten.
Ik was 9 jaar toen het gebeurde, maar was gelukkig niet ter plaatse… Toch herinner ik mij die dag, ook al was ik nog zo jong.
Ik was 13 jaar toen de bom op de REX viel. Iedereen sprak er over, ondermeer dat de slachtoffers waren ondergebracht in de marmeren zaal van de Zoo en in de Harmonie.Ik herinner me dat nadien het puin van de REX werd gestort op de gronden van de Borsbeekse Poort te Berchem, (waar het vroegere X-Postgebouw stond). Ik zag toen dat er verschillende mensen in het puin aan ’t poken waren, maar begreep niet waarom. Later
bleek dat die mensen op zoek waren naar afgerukte handen of vingers met ringen aan, en andere juwelen tussen het puin.
Op die dag kreeg ik ter gelegenheid van het kerstfeest mijn eerste vulpen. We, mijn moeder, mijn broertje en ik, kochten deze in een winkel op de hoek van de Jezusstraat en de Meir. Voordat we naar St. Mariaburg, onze woonplaats, vertrokken, bezochten we de Coup Glacé. Van achter de ramen zagen we de mensen aanschuiven om bij den Rex binnen te komen.
Kort na vertrek met tram nummer 65 van de Victoriaplaats, op de Italiëlei, hoorden we een enorme ontploffing. De tram stopte even en reed daarna weer door. Later hoorden we wat er gebeurd was. We hadden te maken met vele V1 en V2 inslagen maar die van de Rex staat vooraan in mijn geheugen.
Hier een aanvulling op de reactie van Jan Minderhout opgeschreven door zijn broer Pieter Minderhout.
“Ja die bom op de Rex kan ik mij nog goed herinneren. Ik stond in het middenpad van
de 65 op de Italië lei toen de klap viel en de securit ruit in de tram naar binnen bolde vanwege de luchtdruk maar niet brak. Kort tevoren hadden wij de langs rijen nog voor de Rex zien staan en ons verbaasd”.