Drie dagen na Hiroshima (meer info) dropten de Amerikanen een tweede atoombom op een Japanse stad. Ditmaal was de historische havenstad Nagasaki het doelwit. Het resultaat: opnieuw tienduizenden burgerdoden en een stad tot puin herleid. Naar schatting 90.000 burgers overleden ten gevolge van de bom.
In tegenstelling tot de aanval op Hiroshima is het verhaal van Nagasaki veel minder bekend. Hieronder vertaal ik het interview van Sashiko Matsuo (°1933), dat ik vond op YouTube (deze link).
Sashiko zat in het vijfde leerjaar toen op 6 augustus de eerste bom viel. Ook in Nagasaki was de verontwaardiging voor het drama in Hiroshima groot. Wat later merkte de vader van Sashiko op dat Amerikaanse B29’s flyers hadden gedropt, met daarop de boodschap dat Nagasaki op 8 augustus met de grond gelijk zou gemaakt worden en dat de burgers best geëvacueerd zouden worden. ‘Mijn vader geloofde deze boodschap’, vertelt ze. ‘Mijn grootmoeder, moeder, ik, mijn drie jongere broertjes en mijn jonger zusje waren toen thuis. De anderen woonden en werkten elders in de stad. De scholen waren al langer gesloten door het bommengevaar.’ Ze verborgen zich in een snel geïmproviseerde schuilplaats. Maar op 8 augustus gebeurde er niets. De moeder van Sashiko besloot de volgende dag dat ‘de informatie op de flyers leugens waren en ze die dag niet hoefden te schuilen’.
De vader van Sashiko vertrouwde het niet en stuurde zijn familie in de ochtend van 9 augustus de omliggende heuvels. Hijzelf en een van zijn oudste dochters bleven in Nagasaki. ‘Dus wij wandelden in de richting van de heuvels’, vertelt Sashiko. ‘We droegen beschermende hoofddeksels, hemden met lange mouwen en boerenbroeken. In deze winterkledij bereikten we zwetend de heuveltop. Daarom kleden we ons helemaal uit, op ons ondergoed na. We waren met tien familieleden. Het was nog vroeg en ik begon onze baggage wat uit te sorteren, terwijl andere kinderen aan het spelen waren.’
Het was 11u… ‘Plotseling, een erg felle, geel-witachtige flits. Wat is dat licht?, vroeg ik. Ik had nog nooit zoiets gezien. Meteen daarna werd ik achteruit gesmeten door de luchtdruk. Toen ik bijkwam besefte ik dat ik op een verschroeide aarde was met niets erop, zelfs geen gras meer. Ik begreep niet wat er aan de hand was. Ik had geluk en kon zelf uit het puin kruipen. Maar anderen zaten vast. Ze riepen: “Help, mama, help!” Maar mijn moeder en een jonger broertje waren gekwetst. Een nichtje en neefje van mij waren ernstig verbrand. Toen de flits verscheen schoten er vlammen tot binnen in onze hut. De brandwonden waren ernstig. Nadien verschenen er grote blazen op hun huid, die later tot gezwellen uitgroeiden. ‘
Door de heuvels in te trekken was de familie gered, maar andere familieleden hadden minder geluk. ‘Mijn oudste zus was thuisgebleven en lag onder het weggeblazen huis. Toen we haar vonden, was er enkel nog wit as van haar over. Vader werd blootgesteld aan radiatie, op 700 meter van de inslag. Ook hij zat vast onder het puin, maar werd gered en keerde terug naar ons. Maar hij voelde zich niet goed. Hij werd ziek. Omdat hij het bombardement vlak bij een gastank had meegemaakt, heeft hij altijd gedacht dat hij ziek was door gas te inhaleren, maar eigenlijk kwam het door de bom. Zijn haar viel meteen uit. Daarna kreeg hij hevige koorts en diarree. Er verschenen vlekjes op zijn huid. Hij stierf op 28 augustus.’
Ook andere familieleden werden ziek. ‘Toen de symptomen verschenen, stierf bijna iedereen’, zucht Sachiko. ‘Uiteindelijk verloren we mijn vader, mijn oudste zus, twee broertjes, twee tantes en mijn schoonzus.’
‘De mensen die hun huis hadden verloren, verzamelden in de schuilkelders’, gaat Sachiko verder. ‘Daar kregen veel mensen geen enkele hulpverlening. Ze zaten gewoon te wachten tot de dood. Er was geen eten, dus moeder ging op zoek. Ze trok naar het deel van de stad dat niet getroffen was, aan de baai en haalde daar geld af. Maar er waren veel mensen die niet konden wandelen of eten vinden, dus haalde moeder al ons spaargeld af om voedsel te kopen voor iedereen. Als ik er nu aan terugdenk, was het vreemd dat mensen konden eten terwijl de lijken rondom hen lagen. Omdat het zomers warm was, begonnen velen de lichamen te begraven of te verbranden. Het zorgde voor een vreselijke geur. Ik herinner mij dat er ten midden van een hoop skeletten en dode lichamen, een lijkje van een dode baby zat in de buik van zijn dode mama. Niemand durfde dat opruimen, dus bleef het lang zo liggen. Tot vandaag kan ik dat beeld niet uit mijn geheugen wissen.’
‘Voor mij is niet gemakkelijk om erover te vertellen’, besluit Sachiko, ‘maar ik geloof dat het vertellen noodzakelijk is. Mijn motivatie is het doen stoppen van alle oorlogen. Mijn ervaring, zoveel mensen zien sterven en zoveel lichamen en beenderen verspreid over de straten zien liggen, was veroorzaakt door de bom. Ik wil dat niet nooit meer kan gebeuren. Terwijl ik vandaag kan zeggen dat ik een atoombomslachtoffer ben, kon ik dat vroeger niet. Er was discriminatie. Men zei dat de slachtoffers van de atoombommen hopeloos waren. Het was bijvoorbeeld erg moeilijk om een huwelijkspartner te vinden voor jezelf en zelfs voor je kinderen. Tot vandaag als een van mijn kinderen trouwt, ben ik bang voor de reactie van de schoonfamilie. Sinds mijn kleinkinderen geboren werden, ben ik doodongerust dat mijn blootstelling aan de radiatie hen zou kunnen beïnvloeden. Bij een geboorte kan ik nooit gelukkig zijn. Ik wil niet dat mijn schattige kleinkinderen ooit moeten doormaken wat ik meemaakte en door zelf kinderen te krijgen heb ik de gevolgen van de atoombom doorgegeven aan hen. Ik kan niet zeggen dat ik blij ben dat ik het heb overleefd.’
‘Een keer vertelde ik mijn verhaal in een lagere school en een kind vroeg me: “Oma, waarom vertel je zo’n enge dingen? Waarom vertel je over zo’n nachtmerries die ons ’s nachts zullen wakker houden?” Ik kon geen antwoord bedenken.’
Pieter Serrien 
Knap geschreven, broer!