‘Laten we een debat voeren over onze wettelijke feestdagen!’, zei ik vandaag op Radio 1 tegen Joris Hessels en de vele luisteraars van het nieuwe programma Wat valt er te vieren?. Klik op deze link om te herbeluisteren! Na mij mochten niemand minder dan Pascale Platel, Johan Petit en Kamagurka opdraven om hun ideeën over nieuwe feestdagen te delen. Een fijn drietal om eerst een beetje geschiedenisles aan te geven!
Wie mijn boeken kent, weet dat ik belang hecht aan herdenkingen. Een debat over de tien wettelijke en dus ook werkvrije, betaalde feestdagen in ons land lijkt mij zinvol. Vijftien jaar geleden is er door een intercultureel comité een poging tot geweest, maar hun voorstellen werden nooit ernstig overwogen. Nochtans was hun idee interessant. Ze stelden voor om vijf wettelijke feestdagen te behouden (Nieuwjaar, Dag van de Arbeid, nationale feestdag, Wapenstilstand en kerstmis), en twee vlottende feestdagen (zelf te kiezen volgens religie of levensbeschouwing) en drie nieuwe niet-religieuze officiële feestdagen in te voeren. Het debat hierover strandde op de ergernis dat 11 juli als Vlaamse feestdag niet werd overwogen en vooral de bedenking dat de toeristische sector tevreden was over de huidige regeling. De jaren daarna laaide het debat telkens weer op, maar politiek bewoog er niets.
Even opletten, want een goede geschiedenisles begint met de feiten: er zijn tien wettelijke feestdagen in België en daarmee zijn we gemiddeld in Europa:
- Nieuwjaar (1 januari)
- Paasmaandag (maandag na Pasen, eerste zondag na eerste volle maan van de lente)
- Dag van de Arbeid (1 mei)
- Hemelvaart (donderdag, 30 dagen na Pasen)
- Pinkstermaandag (40 dagen na Pasen
- Nationale feestdag (21 juli, herdenking eedaflegging eerste koning in 1831)
- Maria Hemelvaart (15 augustus)
- Allerheiligen (1 november)
- Wapenstilstand (11 november, zie mijn boek Het elfde uur)
- Kerstmis (25 december)
Pasen is hoe dan ook de meest intrigerende feestdag. Na vele eeuwen gepalaver in kerken en kloosters is er nog steeds geen vaste datum geprikt en blijft men volgens de maanstand plannen. Dat is mooi, zeker volgens een historicus die uiteraard meteen de linken ziet met bijvoorbeeld de veel oudere lentefeesten en de Ramadan die ook volgens de (islamistische) maankalender wordt bepaald en daardoor elk jaar anders valt. Maar het is soms wat onhandig dat hierdoor de datum van 22 maart tot 25 april varieert. Voor scholen, ouders en de toeristische sector zou een vaste datum misschien handiger zijn, zeker omdat Hemelvaart en Pinkstermaandag er ook door worden bepaald. Maar misschien kunnen we meteen de hele boel hervormen?
Ik hoor velen al denken: waarom zouden dit moeizame gesprek terug aanvatten? Omdat feestdagen belangrijk zijn. Het zijn momenten waarbij we (bijna) met z’n allen even niet werken of studeren, momenten waarop er tijd kan zijn om stil te staan bij iets wat we met elkaar delen. Sommigen vinden dat doordat zes van de tien wettelijke feestdagen christelijk geïnspireerd zijn, we heel wat mensen uitsluiten en geen kans geven op hun feestdag. Maar in hoeverre is bijvoorbeeld pasen nog voor de meerderheid een herdenking van Christus’ verrijzenis? Bovendien moet je misschien niet te luid roepen om een hervorming, want straks gaan we naar het Nederlandse systeem van slechts acht wettelijke vrije dagen. Hoe dan ook is het debat complexer dan dat. Zo heeft een werknemer in Engeland ook maar acht vrije feestdagen, maar wel 28 wettelijke vakantiedagen (in vergelijking met onze twintig).
Maar wist je dat sinds de feestdagenwet van 1974 er geen aanpassing meer is geweest? Dat er toen beslist werd om 8 mei (herdenking einde WO2 in Europa) niet officieel te erkennen, was een besparingsmaatregel. Door de economische harde tijden – wanneer zijn die er niet? – leek tien verplichte verlofdagen een maximum en 8 mei leek voor regering Tindemans II de ‘neutraalste’ om te schrappen… Nog enkele regeringen later werd de erkenning als niet-officiële feestdag ook afgeschaft. Ondertussen roepen politici en verenigingen al jaren om de herinvoering van 8 mei als feestdag. De 8mei coalitie waarschuwt daarbij ook voor het opkomen van extreemrechts en vat samen: “Vandaag is 8 mei in allerlei Europese landen een feestdag, in Frankrijk bijvoorbeeld. In Nederland vieren ze de bevrijdingsdag op 5 mei. Tot in 1974 kregen de schoolkinderen in België vrijaf op 8 mei, maar het toenmalige nationale ministerie van Onderwijs schafte die vrije dag af. Vandaag is bij ons de herinnering aan 8 mei vervaagd.” Maar in hoeverre is er in ons land een traditie zoals in Nederland? Op 8 mei 1945 werd er in België massaal gevierd, maar niet zoals de bevrijdingsdagen in september en oktober 1944… Toch is 8 mei meer dan de herdenking van het einde van WO2. Het kan ook een dag zijn om na te denken over (en samen te komen) over onze democratische waarden, onze rechtsstaat, onze gezamenlijke toekomst.
Een dag zonder werken of studeren, is hoe dan ook bijzonder. Het schept de mogelijkheid om de agenda’s vrij te houden en af te spreken met vrienden en familie. Deze momenten staan we stil bij de verhalen die ons verbinden. Bij wat we stilstaan is dus wel belangrijk. Wij mensen hebben allemaal nood aan verhalen. Die vormen ons oerinstinct. We kunnen niet anders dan ze vertellen, erin geloven en er naar luisteren. Verhalen vertellen doet ons met ontelbaar veel soortgenoten samenwerken. Dat is onze superkracht als dierensoort. Alleen daarom is het zinvol om tien dagen (of meer!) per jaar even aandacht te geven aan deze verhalen. Maar daarom is het ook nodig om er een debat over te voeren. Laten we op zoek gaan naar wettelijke feestdagen die passen bij onze tijd en tegelijk gestoeld zijn op onze tradities zodat elk van ons zich kan verbinden met de verhalen die ons samenbrengen.
Welke wettelijke feestdagen vind jij dat behouden of ingevoerd moeten worden? Tot op 1 mei, dan mag ik terugkeren naar de studio van Joris Hessels!
Ondertussen, mijn eerste voorstel en laten we gaan voor vijftien wettelijke feestdagen zoals in Finland ;-):
- 1 januari: Nieuwjaar, tja toffe traditie voor heel veel mensen.
- 29 februari: Schrikkeldag (om de vier jaar, voorgesteld door Radio1-luisteraar), historische dag, stilstaan bij de tijd, bij beslissingen in ons leven. Noem het probeerdag, zoals Johan Petit voorstelde, vieren van plannen maken en het falen om deze waar te maken!
- 5 april: Dag van de geschiedenis. Ja, wat dacht je? We kijken samen terug naar onze collectieve en familiale geschiedenis en zoeken verbinding met elkaar in onze gezamenlijke historische verhalen. Uiteraard staan we dan stil bij droevige momenten zoals het bombardement op Mortsel (5 april 1943, zie mijn boek Tranen over Mortsel), maar evengoed bij andere bepalende momenten in onze geschiedenis zoals hét geuzenmoment bij uitstek: de aanbieding van het Smeekschrift der Edelen (5 april 1566, zie mijn boek In opstand!). Volgend jaar valt dit wel samen met pasen :-D.
- Paasmaandag, feest van de lente voor de niet-christenen, met vooral veel eieren, hazen en klokken en gezelligheid troef!
- 1 mei: Dag van de Arbeid. De grootste feestdag wereldwijd en absoluut eentje om te koesteren. Eind negentiende eeuw gestart nadat in de VS een vakbondsactie voor de achturenwerkdag bloedig was neergeslagen. De socialisten van de Tweede Internationale riepen op om het daaropvolgende jaar op 1 mei over de hele wereld op straat te komen. En dat doen we wereldwijd nog altijd. In vele tientallen landen is het nog steeds een wettelijke feestdag. Een straf moment om stil te staan bij (de haalbaarheid van, de passie voor en de strijd om) onze job. En dat kunnen we enkel door niet te werken!
- Eerste donderdag na 8 mei: Herdenking van einde WO2 in Europa. Dit moet een dag van democratie en mensenrechten worden. De donderdag bewaren voor de brugdag, prima voor de jongeren, toeristische sector maar ook bijvoorbeeld voor prachtige initiatieven zoals de 1000km van Kom op Tegen Kanker.
- 19 mei: Dag van de jeugd, scholen open of toe, dat mag de politiek beslissen, maar alle kinderen spelen. Als herdenking van de invoering van de leerplicht, de Wet-Poullet van 19 mei 1914, dus laten we ons ook verkleden als kippen.
- 21 juni: Zomerfeest, dag van onze aarde en het leven erop, meteen ook Dag van de Zee van Kamagurka. Dag om te wandelen, te ademen, de stilte op te zoeken, in contact te komen met de natuur.
- 11 juli (voor Vlaanderen): Regionale feestdag, hulde aan onze Vlaamse identiteit. Met de bedenking dat in 1582 de Gregoriaanse kalender werd ingevoerd en er tien dagen werden overgeslagen om de schrikkeldagen in te halen. Omdat de Guldensporenslag plaatsvond in 1302, moeten we eigenlijk tien dagen bijtellen… dus als premier De Wever binnenkort als Vlaams nationalist en historicus 11 juli wilt herdenken kan hij dat ook doen op… 21 juli! 😉
- 25 augustus (of 4 oktober, herdenking onafhankelijkheidsverklaring 1830): Nationale feestdag, herdenking begin Belgische Revolutie in 1830. Hulde aan onze Belgische identiteit.
- Allerheiligen, 1 november: Dodenherdenking, stilstaan bij het leven en het afscheid ervan. Ook deze oude tradities mogen we koesteren.
- Wapenstilstand: 11 november, lees in mijn boek Het elfde uur waarom we dit absoluut moeten blijven herdenken.
- 25 december: Kerstmis, wintersamenkomst met familie en vrienden, lichtjesfeest in donkere dagen, warm en mooi moment voor velen.
- Als extra: Twee vlottende religieuze of levensbeschouwelijke feestdagen: af te spreken per sector, bedrijf of in arbeidscontract.
Pieter Serrien 
leuk!