Ik zet mij in de zetel, Miles Davis op de achtergrond en lees de aan mij gerichte woorden die Aline op de eerste pagina’s van haar boek kribbelde. Dat ze niet denkt dat ik nog veel zal bijleren. Maar, Aline, je had het fout. Na twee uur lezen, heb ik wel iets bijgeleerd.
Aline is mijn collega bij Geheugen Collectief en schrijft historische romans. Haar leespubliek bestaat uit die jongeren waar ik zo graag les aan geef. De Laatste Reis is een speciaal boek. Het is een ‘omkeerboek’. Aan de ene kant het kortverhaal over het jonge meisje Hannah die met haar moeder in een vernietigingskamp terecht komt. Aan de andere kant de historische context van de Holocaust, onder de titel Het verhaal van de Holocaust. Een interessant concept voor jongeren, waarvoor dit boek uiteraard ook geschreven is.
‘Het was donker in de trein. De lucht smaakte gebruikt. Hannah kon moeilijk ademen. Het was warm en er was weinig plek. Haar arm drukte tegen moeder. Haar rug leunde tegen een man die ze niet kende. Haar opgetrokken benen zaten tussen twee andere vrouwen geklemd. De houten vloer was hard. En het denderen van de wielen over de sporen deed haar hele lichaam trillen. Er waren geen zitbanken in de trein. Geen ramen. Geen deur. Alleen een grote poort, die soldaten hard hadden dichtgerold.’ Zo begint het verhaal van Hannah, op een trein naar een onbekende bestemming. Vanuit haar eigen kindse oogpunt beleeft ze de treinrit naar het vernietigingskamp.
Het verhaal nam mij mee, ik moest het meteen uitlezen. Het is krachtig en het leest als een fabel. De illustraties waren voor mij overbodig, de woorden creëerden de beelden levendig in mijn hoofd. De fabel is geen opgekuist sprookje, het is hard, realistisch, maar op een manier ook mooi en herkenbaar. De holocaust wordt nooit expliciet vermeld, maar is constant aanwezig. Maar, Aline, toch één puntje van kritiek: die epiloog vind ik vreselijk. Net op toen het verhaal mij niet meer loste, stopte het abrupt. Waarom? Je laat het verhaal te snel los. De epiloog is snel en kil, dan was ik nog liever daarvoor gestopt.
Aline, ik hoor je al vragen wat ik nu geleerd heb. Dat je een verhaal dat zo zwaar is als dat van de Holocaust, moet durven delen, ook met mensen die jonger zijn en misschien nog niet genoeg begrijpen. En dat je oneindig veel feitjes kunt opsommen, maar toch steeds moet toegeven dat fictie een bijzonder krachtig leesvoer is.
SAX, Aline, De Laatste Reis – Het Verhaal van de Holocaust, Hasselt: Clavis, 2010.
Meer info vind je op de website van Aline.
Pieter Serrien 