Gezien: ‘John Adams’

‘No man who ever held the office of president would congratulate a friend on obtaining it.’ – John Adams

Poëtisch en krachtig. HBO maakte in 2008 een miniserie over de tweede president van de Verenigde Staten, John Adams. Gebaseerd op het boek van David McCullough verfilmen zij op een intense, waardige manier het verhaal van misschien wel de belangrijkste founding father van de Amerikaanse Revolutie. Paul Giamatti speelt op een geloofwaardige manier de hoofdrol. In zeven afleveringen van telkens een stevig uur, doorlopen we de geschiedenis vanaf de aankomst van Adams in het Continental Congress in 1774, over de uitroeping van de Amerikaanse onafhankelijkheid op 4 juli twee jaar later en zijn inauguratie als president in 1797 tot zijn overlijden op de exacte vijftigste verjaardag van de onafhankelijkheid, enkele uren na zijn vriend Thomas Jefferson.

Historische fictie maken is een hele uitdaging. Het is een evenwichtsoefening op een flinterdunne balk tussen een helder, geloofwaardig verhaal en een sensationeel vertelsel dat wegzinkt in feiten. ‘John Adams’ is een serie die, hoewel er fictionele elementen inzitten, historisch verantwoord is. Als biografie mag het gerust tussen de grote werken staan. De keuze om een geschreven biografie te gebruiken als basis voor de research heeft daarmee te maken. Maar dat is niet genoeg om het geheel zo prachtig in beeld te brengen. Dat danken de makers aan de acteerprestaties van de niet zo bekende cast. De serie sleept je mee en de karakters zijn mooi uitgewerkt: Abigail, de pittige echtgenote van John Adams, een sterke vrouw die via het scherm een beeld geeft van het dagelijkse leven toen (zoals een indrukwekkende scène over de pokken) ; Thomas Jefferson, waarmee John Adams een intense vriendschap heeft, als een idealist en als de onverwachte tegenfiguur van de hoofdrolspeler ; Benjamin Franklin, George Washinton en James Madison, allemaal realistisch en genuanceerd op het scherm gebracht.

En deze serie is niet alleen een aanrader omdat het ijzersterke televisie is, maar ook een gedurfd beeld op onze geschiedenis, en hoe die gemaakt wordt. Jefferson en Adams spreken in de serie vaak over de historische betekenis van hun daden. In de laatste aflevering beoordeelt Adams het bekende schilderij over de Onafhankelijkheidsverklaring van John Trumbull dat vandaag in het Capitool hangt:

John Adams ziet zichzelf (van de staande mannen, de meest linkse) en breekt het schilderij meteen af: ‘Allemaal dood. De hele groep, behalve ik en Jefferson.’ Trumbull: ‘Doet het schilderij u eer aan?’ Waarop Adams antwoordt: ‘Een schenenstuk. Er staan veel benen en enkels op. Men zegt dat een van de grootste talenten van een schilder het vermogen is om een grote ruimte te bevatten. Rubens, wiens schilderijen ik in de Nederlanden altijd bewonderde, was daar een meester in. U, Mr. Trumbull, bent geen Rubens.’ De aangevallen schilder repliceert: ‘Ik pretendeer niet een Rubens te zijn. Ik wil echter er aan herinneren dat Rubens nooit zo een uniek Amerikaans onderwerp schilderde.’ De stokoude president antwoordt helder: ‘Over de uniekheid van dit werk kan ik niet oordelen. Maar ik zeg wel dit: de geschiedenis klopt niet. Deze scène die u heeft geschilderd heeft nooit plaats gevonden. Er is nooit een moment geweest, geen dag dat het hele congres bij elkaar kwam om handtekeningen te zetten.’ ‘Dat is maar een klein detail’, antwoordt de schilder, waarop Adams zegt: ‘Mag ik u er aan herinneren dat het al oorlog was? In tegenstelling tot uw kalme scène haastten deze mensen zich de hele zomer lang Philadelphia in en uit om hun naam te schrijven op Mr. Jefferson zijn gewijde perkament, als ze toevallig in de stad waren.’ Trumbull verdedigt zich: ‘U ontzegt een artiest toch niet een bepaalde mate van vrijheid?’ Waarop John Adams besluit: ‘Misleid onze nakomelingen niet met verzinselen die zijn aangekleed als poëtische of grafische vrijheid. Een wijd verspreide wijsheid in Europa is, Mr. Trumbull, dat niks zo vol fouten staat als de moderne geschiedschrijving. Daar wil ik aan toevoegen dat niks zo vol fouten staat als de Europese geschiedschrijving, behalve dan de Amerikaanse geschiedschrijving. Kortom, beschouw ik de ware geschiedenis van de Amerikaanse Revolutie als verloren. Voorgoed.’

Raken de makers van de serie met deze dialoog hier aan hun eigen moedige evenwichtsoefening? Een sterk staaltje zelfrelativering, vind ik.

Meer info? Website van HBO over de serie. Trailer op YouTube. Fragment op onze eigen radio.